Ασκληπιός: ο θεραπευτής θεός

Γνωρίζοντας τον αρχαίο ελληνικό θεό της ιατρικής και της υγείας και μυθικό εκπρόσωπο της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης. Ο Ασκληπιός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες θεραπευτικές μορφές της ελληνικής μυθολογίας και υπήρξε από τους πλέον αγαπητούς θεούς των αρχαίων προγόνων μας, στον οποίο κατέφευγαν για να τους ανακουφίσει από τους πόνους και τις ασθένειες. 

Η λατρεία του Ασκληπιού, είτε ως θεού είτε ως θεοποιημένου ήρωα, είναι παλαιότατη. Ολόκληρη η Ελλάδα τον τιμούσε, ενώ μυθογράφοι, αγγειογράφοι και ποιητές τον περιελάμβαναν μεταξύ των πρωτεργατών οποιουδήποτε μεγάλου έργου τους.

Ο Ασκληπιός δεν υπήρξε μονάχα γιατρός αλλά και χρησμωδός (κατείχε μαντικές ικανότητες)· ήταν ευεργετικός θεός, προστάτης και παντοδύναμος σωτήρας των ανθρώπων. Πρόσφερε απλόχερα τη βοήθειά του σε κάθε άνθρωπο που είχε ανάγκη, δείχνοντας έμπρακτα αγάπη και συμπόνια. Με αυτό τον τρόπο μας διδάσκει ότι αληθινός γιατρός είναι εκείνος που, χωρίς ιδιοτελή κίνητρα, προσφέρει τον εαυτό του στη μείζονα μάχη για τη θεραπεία του κόσμου............

Η αρχαία σοφία μιλάει για τον αληθινό γιατρό, που αντλεί θεραπευτική δύναμη και γνώση από τους πνευματικούς κόσμους, για να τα προσφέρει απλόχερα οπουδήποτε υπάρχει ανάγκη· δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένας υπηρέτης της Φύσης, που ακολουθεί τη θέλησή της και βρίσκει την πίστη του μέσα στο Φως της.

Μέσα στο δύσβατο μονοπάτι της εξέλιξης, η ανθρωπότητα χρειαζόταν πάντοτε πνευματική και ψυχική ανάταση, ευεξία και μια χαρούμενη, γεμάτη εμπιστοσύνη ώθηση προς το μέλλον. Είχε και εξακολουθεί να έχει ανάγκη εκείνες τις φωτεινές διάνοιες που μπορούν να την ωθήσουν προς ένα φωτεινότερο μέλλον.

Μια τέτοια φωτεινή, αρχετυπική μορφή είναι και ο Ασκληπιός· φέρνει θεραπεία και αναγέννηση στην ανθρωπότητα, οδηγώντας την σε αρμονία και ισορροπία.

Γέννηση και εκπαίδευση του Ασκληπιού

Η γέννηση αυτού του μεγάλου ευεργέτη μάς παρουσιάζεται μέσα από έναν αρχαίο θεσσαλικό μύθο, σύμφωνα με τον οποίο μητέρα του ήταν μια θνητή, ευγενούς καταγωγής, η Κορωνίδα, και πατέρας του ο θεός Απόλλωνας. Ο μύθος λέει ότι ενώ κυοφορούσε τον Ασκληπιό, η Κορωνίδα ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε ένα θνητό τον ΄Ισχυ, που θεωρήθηκε έτσι πατέρας του θεϊκού παιδιού της.

Όμως τα νέα έφτασαν γρήγορα στον Απόλλωνα με το μαντατοφόρο του πουλί, τον κόρακα, που έλεγαν πως είχε τότε χρώμα λευκό. Η είδηση ξεσήκωσε την οργή του θεού, που έπεσε βαριά επάνω στο πτηνό με τη μορφή κατάρας, κάνοντας το χρώμα του για πάντα μαύρο. Ευθύς ο θεός σκότωσε τον ΄Ισχυ και διέταξε τη δίδυμη αδελφή του, τη θεά Άρτεμη, να εξοντώσει με τα βέλη της την Κορωνίδα· μαζί με εκείνη σκότωσε και άλλες γυναίκες και τότε λέγεται πως συνέβη ένας καταστρεπτικός λοιμός.

Αργότερα, όταν το νεκρό σώμα της Κορωνίδας τέθηκε για καύση στην πυρά, εμφανίστηκε ο Απόλλωνας, ο αθάνατος πατέρας, που έσπευσε να βγάλει το γιο του Ασκληπιό, το θεϊκό σπόρο του, μέσα από τη διάπυρη μήτρα της ευγενούς γήινης μητέρας.

Ήταν μια γέννηση γεμάτη πόνο, θυσία και θάνατο· προκάλεσε όμως μεγάλη χαρά στον κόσμο, γιατί ο Ασκληπιός ήταν ένας λυτρωτής που θα έφερνε θεραπεία και ανακούφιση στο ανθρώπινο γένος.

Ο μύθος λέει πως ο νεογέννητος Ασκληπιός οδηγήθηκε από τον Απόλλωνα στο όρος Πήλιο της Θεσσαλίας και παραδόθηκε στον ευσεβή και σοφό Κένταυρο Χείρωνα, για να τον μεγαλώσει και να τον εκπαιδεύσει.

Ο Χείρωνας είναι σύμβολο μιας προαιώνιας σοφίας, που υπάρχει πριν από το σχηματισμό των θεών. Η σοφία του είναι παρούσα στη διάπλαση των ηρώων της ελληνικής μυθολογίας, καθώς υπήρξε εκπαιδευτής πολλών από αυτούς, όπως ο Αχιλλέας, ο Ακταίων, ο Ιάσων, ο Πάτροκλος, ο Πηλέας κ.α.

Κοντά στο Χείρωνα ο Ασκληπιός διδάχτηκε την τέχνη του κυνηγιού, την ιατρική, καθώς και τον τρόπο συλλογής των θεραπευτικών βοτάνων. Έγινε μεγάλος γιατρός, που θεράπευε όλες τις ασθένειες μέσω φαρμάκων, εγχειρήσεων αλλά και μαγικών ψαλμών (επωδών).

Στην εκπαίδευσή του συμμετείχε ένα ακόμα αρχέτυπο της σοφίας -ολύμπιο αυτή τη φορά- η θεά Αθηνά, που πρόσφερε στον Ασκληπιό το πολύτιμο αίμα της αποκεφαλισμένης Γοργόνας, που είχε διπλή δύναμη· μπορούσε να χρησιμοποιηθεί είτε για θεραπεία ανθρώπων και ανάσταση νεκρών, είτε για θάνατο και καταστροφή. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη έλαβε μόνο το αίμα της δεξιάς φλέβας, που ήταν θεραπευτικό, ενώ της αριστερής το κράτησε η Αθηνά.

Η οικογένεια, οι θεραπείες και ο θάνατος του θεού

Η φήμη του Ασκληπιού έγινε μεγάλη και διαδόθηκε σε πολλά μέρη, κάποια από τα οποία διεκδίκησαν τον τίτλο της γενέτειράς του και διαμόρφωσαν τη δική τους ιδιαίτερη παράδοση, με ποικιλομορφία παραλλαγών του μύθου.

Σύμφωνα με τον αρχαίο θεσσαλικό μύθο, που προαναφέρθηκε και θεωρείται ως ο πλέον αποδεκτός, ο Ασκληπιός κατάγεται από την Λακέρεια, την πατρίδα της μητέρας του Κορωνίδας. Ήταν μια πόλη της θεσσαλικής πεδιάδας, στο Δώτιον Πεδίον, κοντά στη λίμνη Βοιβηίδα (είναι η λίμνη Κάρλα, αποξηραμένη από το 1962). Ο ίδιος μύθος μας λέει πως η μητέρα του ήταν κόρη του Φλεγύα· υπήρξε βασιλιάς τριών λαών, που αποκαλούνταν Φλεγύες, Λαπίθες και Μινύες, και κατοικούσε στη Λακέρεια. Ο θνητός άντρας της ο Ίσχυς, ήταν βασιλιάς της Αρκαδίας, καταγόταν από τη φυλή των Λαπιθών και είχε πατέρα τον Έλατο.

Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, που αναφέρεται στην Ιλιάδα του Ομήρου, η γέννηση του Ασκληπιού τοποθετείται στην Τρίκκη (σημερινά Τρίκαλα) της Θεσσαλίας· εκεί αναφέρονται ως γιοι του ο Μαχάονας και ο Ποδαλείριος, πολύ πιθανόν εξαιτίας των ιαματικών ιδιοτήτων τους· ήταν ήρωες-γιατροί της θεσσαλικής Τρίκκης, που είχαν πάρει μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο.

Στην ελληνική μυθολογία ως γιοι του μνημονεύονται επίσης ο Αετός, ο Ευμαρίων (δηλαδή εκείνος που παρέχει την καλή υγεία, τη χαρά απ' την ευεξία), ο Άκεσις (από το ρήμα ακέομαι, δηλαδή εκείνος που θεραπεύει δι’ οξέως οργάνου), ο Ιανίσκος (από το ρήμα ιώμαι, δηλαδή εκείνος που θεραπεύει/θεραπεύεται), ο Τελεσφόρος (δηλαδή εκείνος που καθιστά μια θεραπεία αποτελεσματική) και ο Αλεξήνωρ (δηλαδή εκείνος που βοηθά τους ανθρώπους και αποτρέπει κάθε κακό).

Σύζυγός του ήταν η Ηπιόνη, που λατρευόταν στην Αθήνα, την Κω και την Επίδαυρο· είχε θεραπευτικές-νοσηλευτικές γνώσεις και ήξερε να απαλύνει τους πόνους. Οι κόρες του Υγεία, Ιασώ, Ακεσώ και Πανάκεια συμβόλιζαν την υγεία και τη γιατρειά. Ως κόρη του αναφέρεται και η Αίγλη, που λένε ότι εκπροσωπούσε τη φωτοδότρα δύναμη του ίδιου του Ασκληπιού. Κάποιοι βέβαια θεωρούν όλα αυτά τα παιδιά του Ασκληπιού μάλλον προσωποποιημένες ιδιότητες της ιατρικής τέχνης παρά υπαρκτά πρόσωπα.

Κατά τη μυθολογία ο Ασκληπιός συμμετείχε στην αργοναυτική εκστρατεία ως έξοχος θεραπευτής - ιατρός, καθώς και στο κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου. Διέθετε μοναδικές ικανότητες· θεράπευσε τις μανιασμένες θυγατέρες του Προίτου και το βασιλιά της Επιδαύρου Άσκλη· θεράπευσε πολλούς ήρωες και έφτασε στο σημείο να αναστήσει και νεκρούς, όπως τον Τυνδάρεω, το Γλαύκο (γιο του Μίνωα), τον Ιππόλυτο (γιο του Θησέα και αγαπημένο της θεάς Άρτεμης), τους Καπανέα και Λυκούργο (που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του πολέμου των Επτά επί των Θηβών) και άλλους.

Η ανάσταση νεκρών προκάλεσε όμως ανησυχία στο βασιλιά του Άδη τον Πλούτωνα, που φοβήθηκε για την ερήμωση του βασιλείου του και παραπονέθηκε στον αδελφό του Δία, ο οποίος έσπευσε να αποκαταστήσει την τάξη βάζοντας με τον κεραυνό του τέρμα στη ζωή του ιερού γιατρού. Ο Απόλλωνας εκδικήθηκε το χαμό του γιου του σκοτώνοντας τους Κύκλωπες, που είχαν δωρίσει το θανατηφόρο κεραυνό στο Δία. Ο Απολλόδωρος αναφέρει ότι ο Ασκληπιός μετά το θάνατό του αποθεώθηκε, έγινε δηλαδή δεκτός στη θεϊκή κατοικία του Ολύμπου, ταυτόχρονα με τον Ηρακλή.

Προσθήκη λεζάντας

Ο Ασκληπιός ως ήρωας και θεός

Πολλά ερωτήματα γεννιούνται όμως γύρω από τη ζωή και την καταγωγή του μεγάλου θεραπευτή Ασκληπιού. Η θέση του υπήρξε πάντοτε διφορούμενη μεταξύ θεού και ήρωα, για το λόγο αυτό του πρόσφεραν άλλοτε θυσίες θεού και άλλοτε εναγίσματα ήρωα.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο Ασκληπιός ήταν υπαρκτό πρόσωπο· υπήρξε μεγάλος ήρωας - ιατρός θεσσαλικής καταγωγής, που δέχτηκε τιμές μετά θάνατον και σταδιακά απέκτησε πλήρη θεϊκή υπόσταση. Ήταν ένας πολιτισμικός ήρωας με ανθρώπινη καταγωγή, που η επίγεια φήμη του είχε διαδοθεί σε όλη την Ελλάδα.

Υπήρξε το πρότυπο του γιατρού που ακολουθεί τα υψηλά πανανθρώπινα ιδανικά του, προσφέροντας τον εαυτό του στην υπηρεσία του κόσμου· ακολούθησε το δρόμο που ακολούθησαν και άλλοι ήρωες που θεοποιήθηκαν στους ελληνικούς μύθους και θρύλους. Με όλα αυτά φαίνεται να συμφωνούν τα στοιχεία που μας παραδόθηκαν από τον Όμηρο, τον Ησίοδο και τον Πίνδαρο.

Κατά μία άλλη εκδοχή ο Ασκληπιός παρουσιάζεται ως γήινη - χθόνια θεότητα. Στο έργο του «Heroic Cults in Ancient Greece and the Ideas of Immortality» ο Lewis Farnell αναφέρει ότι υπήρχε από παλιά στην Τρίκκη της Θεσσαλίας και ανήκε στις φυλές των Φλεγυών, Λαπιθών και Μινυών· σε ύστερες περιόδους η λατρεία του συγχωνεύτηκε τελικά με εκείνη των ουράνιων θεοτήτων. Κάποιοι συγγραφείς τον παρουσιάζουν μάλιστα ως θεό του αέρα, άλλοι της καταιγίδας ή της αστραπής και άλλοι του Ήλιου, υποδηλώνοντας τη σχέση του με τον Απόλλωνα και τις ανανεωτικές δυνάμεις της φύσης.

Ηλιακοί θεοί πηγή ζωής και θεραπείας

Οι ηλιακοί θεοί επέφεραν πάντοτε ορθή διευθέτηση της ζωικής ενέργειας κάθε οργανισμού και προκαλούσαν θεραπεία. Ο Ήλιος ήταν ανέκαθεν πηγή ζωής και ταυτόχρονα θεραπευτής· κέντρο μιας βαθύτερης πνευματικής όψης, που εκδηλώνεται στον κόσμο και επιδρά στην ψυχική υγεία. Γνωρίζοντας το χειρισμό της ηλιακής δύναμης, οι αρχαίοι μυημένοι - ιερείς επικαλούνταν τους θεούς αυτούς και εκτελούσαν τις θεραπείες τους.

Στη σύγχρονη εποχή, η αποκοπή από την πνευματική αυτή όψη ευθύνεται για την διαταραχή και την ανισορροπία που επικρατεί και οφείλεται στον ορθολογικό τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου νου. Η ανθρωπότητα δεν συνειδητοποιεί τη βαθύτερη αλληλεπίδρασή της με τη Φύση· παρεμποδίζει την ελεύθερη ροή του ζωικού μαγνητισμού και την επικοινωνία της με την ευρύτερη Δημιουργία. Έτσι, πολλά φυσικά στοιχεία απαραίτητα για την πνευματική μας ισορροπία απουσιάζουν και η ψυχική μας υγεία εξασθενεί.

Στους αρχαίους χρόνους ο Ήλιος ως θεός ενσάρκωνε τις λειτουργίες του πνεύματος. Υπέρτατη θεότητα της υγείας θεωρούταν ο Απόλλωνας, που η αρμονία του αποτελεί την υπέρτατη αρχή όλων των θεραπειών. Είναι ο ηλιακός θεός που οι ακτίνες του επιδρούν ευεργετικά στο σώμα κάθε ανθρώπου και κάθε ζωντανής ύπαρξης γενικότερα.

Ο χαρακτήρας του Απόλλωνα μεταβιβάζεται στο γιο του τον Ασκληπιό, που διατηρεί πάντοτε μια ζωντανή συνεργασία με το θεϊκό του πατέρα· ως γιος και μαθητής του Απόλλωνα, κληρονομεί τη γνώση και τις αρχές, τα περιεχόμενα και τις ιδιότητες του πατρός του για να τα μεταβιβάσει στους ανθρώπους που τον λάτρεψαν βαθιά σε πολλές περιοχές.

Η λατρεία του Ασκληπιού και τα ιερά του

Η λατρεία όπως και η παράδοσή του Ασκληπιού είχε, κατά γενική παραδοχή, κοιτίδα τη Θεσσαλία και ιδιαίτερα την περιοχή της Τρίκκης. Σε κάποια πρώιμη εποχή μεταφέρθηκε στη Βοιωτία και τη Φωκίδα, το πιθανότερο μέσω της προϊστορικής φυλής των Φλεγύων, που συνδεόταν στενά με το θεό. Η εγκατάσταση των Φλεγύων στη Φωκίδα και την ευρύτερη περιοχή των Δελφών ήταν καθοριστική για τη διαμόρφωση του μύθου και της λατρείας του Ασκληπιού.

Αναπαράσταση του ασκληπιείου της Επιδαύρου 

Οι Φωκαείς τον λάτρεψαν ως «Ιδρυτή» της κοινότητάς τους με την επωνυμία Αρχηγέτης. Ο τίτλος αυτός αποδιδόταν σε θεό ή ήρωα, που σύμφωνα με την αρχαία παράδοση θεωρείτο πρόγονος της φυλής ή του γένους ή αρχηγός και οικιστής της αποικίας, είτε στην πραγματικότητα είτε σύμφωνα με τη λαϊκή πίστη.

Στη Φωκίδα η λατρεία του αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό, τιμήθηκε ως θεότητα που ασκούσε επιρροή στην κοινωνικοπολιτική ζωή της κοινότητας, ενώ συνδέθηκε με την απελευθέρωση των σκλάβων και τη διασφάλιση της ελευθερίας τους. Οι δεσμοί που ανέπτυξε με όσους τον λάτρευαν ήταν ιδιαίτερα στενοί και έτσι η φυλετική μνήμη της προγονικής συγγένειας με τον Ασκληπιό διατηρήθηκε ζωντανή, επηρεάζοντας βαθιά κάθε θρησκευτική πράξη.

Η φήμη του Ασκληπιού διαδόθηκε γρήγορα στον ελλαδικό χώρο αλλά και πέραν αυτού. Η ταχύτατη εξάπλωση της λατρείας του αποδίδεται στο γεγονός ότι ανήκε στις κατ’ εξοχήν παρήγορες θεότητες και είχε τη δύναμη να θεραπεύει τους αρρώστους και να παρατείνει τη ζωή των ανθρώπων.

Ο θεός Ασκληπιός υπήρξε ο ιδρυτής, ο εμπνευστής και ο φύλακας της ιατρικής τέχνης. Ήταν προστάτης των γιατρών, που καλούνταν Ασκληπιάδες, και κανένας δεν μπορούσε να πάρει τον τίτλο αυτό αν δεν ήταν καλός γιατρός. Οι Ασκληπιάδες αναφέρονται γενικότερα ως γιοι του. Ουσία είναι τα πνευματικά του παιδιά, οι εκφραστές και συνεχιστές του θεραπευτικού του ρεύματος μέσα στον κόσμο.

Ο Ασκληπιός υπήρξε προστάτης ορισμένων πόλεων που ήταν περίφημες για την ιατρική τους τέχνη. Σε αυτόν πρόσφεραν θυσίες, γι’ αυτόν οργάνωναν λιτανείες και αγώνες, ενώ τα ιερά του, που ονομάστηκαν Ασκληπιεία, ήταν στην αρχαία Ελλάδα τόποι λατρείας, θεραπευτικά κέντρα αλλά και μαντεία.

Κατά το Στράβωνα περισσότερο φημισμένα ήταν τα Ασκληπιεία της Τρίκκης στη Θεσσαλία, της Επιδαύρου στην Πελοπόννησο, της Περγάμου στη Μικρά Ασία και της νήσου Κω· γνωστά ήταν επίσης τα ιερά στην Τιτάνη της Σικυώνας, στο Άργος, στην Αθήνα, στη Λισσό και το Λεβήνα της Κρήτης καθώς και στην Κυρήνη της Λιβύης. Συμπληρωματικά μπορούμε να αναφέρουμε και κάποια άλλα Ασκληπιεία, όπως αυτά στην Κόρινθο, την Τεγέα, τον Πειραιά και το νησί της Αίγινας. Άλλα νησιά με ιερά του Ασκληπιού ήταν η Πάρος, η Κέα, η Θάσος και το Νησί (στην Προποντίδα). Στη Μικρά Ασία παραδείγματα ιερών είχαμε στις Αιγαίς της Κιλικίας, τις Ερυθρές και πιο βόρεια στην Προύσα της Βιθυνίας.

Από όλα όμως τα λατρευτικά κέντρα του Ασκληπιού το σημαντικότερο και αυτό που μας κληροδότησε τις πλουσιότερες μαρτυρίες, με πανάρχαια χαρακτηριστικά, στάθηκε η Επίδαυρος, που ιδρύθηκε περίπου το 600 Π.Κ.Ε. Στο μέρος αυτό γραπτά μνημεία εξυμνούσαν τον Ασκληπιό ως θεό που θεράπευε τους ασθενείς του, από οποιαδήποτε αρρώστια τους βασάνιζε.

Ιερά ζώα και σύμβολα: στα Ασκληπιεία θεωρούσαν τα ερπετά και τους σκύλους αντιπροσώπους, συνοδούς και βοηθούς του θεού στη θεραπεία. Η ράβδος με το φίδι είναι το έμβλημα του Ασκληπιού και καθιερώνεται ως σύμβολο των γιατρών. Το φίδι συμβολίζει τη μακροβιότητα και την περιοδική ανανέωση, η δε ράβδος την υποστήριξη και την ανακούφιση των πασχόντων. Ένα κύπελλο γεμάτο με φάρμακο συμπεριλαμβανόταν επίσης στα σύμβολα του μεγάλου θεραπευτή Ασκληπιού.

Θεραπείες στους ναούς του Ασκληπιού

Πολλοί θεωρούν ότι ο θεός αυτός καταπιάστηκε κυρίως με τη θεραπεία των σωματικών ασθενειών, όμως αυτή είναι μόνο μία πλευρά, καθότι ο Ασκληπιός ουσιαστικά διοχέτευσε στους ανθρώπους εκείνη την εσώτερη αρμονία που αποτελεί την υψηλότερη προστασία τους ενάντια στις ασθένειες, όχι μονάχα τις σωματικές αλλά και τις ψυχικές.

Είναι γεγονός ότι οι ασθένειες είναι ψυχικές και σωματικές, ουσιαστικά όμως έχουν ψυχική προέλευση και οι γιατροί πρέπει να εμβαθύνουν στα αίτιά τους, προκειμένου να τις εξαλείψουν αποτελεσματικά στην πηγή τους. Ως αληθινός γιατρός ο Ασκληπιός διέθετε την απαραίτητη σοφία για μια τέτοια βαθύτερη προσέγγιση. Μέσα από τα χέρια του πολλοί άνθρωποι γιατρεύτηκαν αλλά και πολλοί γιατροί εκπαιδεύτηκαν.

Στα Ασκληπιεία συγκεντρώνονταν πολυάριθμοι πιστοί για να ικετέψουν το θεό να τους θεραπεύσει από τις ασθένειές τους. Εκεί ο Ασκληπιός εφάρμοζε θεραπείες μέσω ονείρων ή έστελνε θεραπευτικούς χρησμούς, με τη μέθοδο της εγκοίμησης, κατά την οποία ο συμβουλευόμενος κοιμόταν στο ιερό έδαφος με το αυτί του να ακουμπά τη γη, για να λάβει το θεραπευτικό όνειρο από κάτω.

Προαπαιτούμενα για την εγκοίμηση στον ιερό χώρο ήταν το τελετουργικό λουτρό και η προσφορά θυσιών, πράξεις συμβολικές και ταυτόχρονα ουσιαστικές, που δήλωναν το σεβασμό προς το θεό. Σύμφωνα με τον Πορφύριο (Περί αποχής, ΙΙ, 19), στην Επίδαυρο υπήρχε μια επιγραφή που προειδοποιούσε τον επισκέπτη ότι «καθαρός πρέπει να είναι όποιος μπαίνει στο λαμπρό ναό και καθαρότητα είναι να έχεις άγιες σκέψεις».

Οι ασθενείς, ξαπλωμένοι στο δάπεδο του ναού, κοιμισμένοι ή βυθισμένοι σε μια ιδιαίτερη κατάσταση μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, έβλεπαν όνειρα ή οράματα, όπου εμφανιζόταν ο θεός. Είχε τη μορφή γενειοφόρου άνδρα με έκφραση γαλήνια και ευγενική, κρατώντας ραβδί, ή νέου με εμφάνιση όμορφη και λεπτή. Ήταν χαρούμενος, χωρίς κάτι τρομακτικό στη μορφή του, μιλούσε με αρμονική φωνή και ενέπνεε εμπιστοσύνη, ωθώντας τον ασθενή σε ένα άνοιγμα ψυχής, που απελευθέρωνε το ενεργειακό δυναμικό του και συνέβαλλε τα μέγιστα στην επιτυχία της θεραπείας.

Η πρόνοια του Ασκληπιού ήταν εμφανής στην άμεση βοήθειά του· πλησίαζε τον ασθενή, ερχόταν μαζί του σε προσωπική επαφή και ύστερα προχωρούσε στην ίαση της ασθένειας αυτοστιγμεί ή συνιστούσε μια θεραπευτική αγωγή. Το πρωί, μετά την εγκοίμηση, ο ασθενής ξυπνούσε υγιής ή ενημερωμένος για το τι έπρεπε να κάνει ώστε να γιατρευτεί.

Η θεραπευτική διαδικασία που ακολουθούσε ο Ασκληπιός παραμένει γενικά απροσδιόριστη. Κατά την πρώιμη εποχή της λατρείας του επικρατούσε η άποψη ότι ο Ασκληπιός ενεργούσε κυρίως ως τελεστής θαυμάτων· οι θεραπείες του ήταν μια θρησκευτική εμπειρία, πέρα από κάθε ανθρώπινη κατανόηση.

Απάλειφε την αρρώστια με το θείο του χέρι, αγγίζοντας το σώμα του ασθενή ή απλώνοντάς το προς το μέρος του· το θεϊκό φιλί ήταν κι αυτό ένα από τα μέσα που χρησιμοποιούσε. Βοηθούς στις θεραπείες είχε τα ιερά ζώα του, τα φίδια και τους σκύλους.

Ήταν εξαίρετος και τολμηρός χειρούργος. Σε πολλές περιπτώσεις δεν δίσταζε να ανοίξει ολόκληρο το σώμα του ασθενούς· έκανε τομές στα πιο εσωτερικά μέρη του ανθρώπινου σώματος. Πέρα από τις θαυμαστές θεραπείες και τις παρεμβάσεις, ο Ασκληπιός έδινε συχνά στους ασθενείς του σαφείς και άμεσες οδηγίες που αφορούσαν μεθόδους ίασης και φυσικά γιατρικά ή χρησμούς τους οποίους στη συνέχεια ερμήνευε και εφάρμοζε ο ιερέας του ναού. Τα γιατρικά του θεού είχαν ασυνήθιστα αποτελέσματα και η επίδρασή τους ενισχυόταν όταν λαμβάνονταν σε ιερό μέρος του ναού.

Συμβούλευε τους ασθενείς να γυμνάζονται, να κολυμπούν σε ποτάμια και θάλασσες, να λούζονται σε πηγές και λουτρά· υποδείκνυε δίαιτες και ενέκρινε την πνευματική άσκηση. Οι θεραπευτικές οδηγίες του προκαλούσαν συχνά έκπληξη σε ασθενείς και γιατρούς, όταν για παράδειγμα πρότεινε άσκηση αντί ανάπαυση.

Γενικά είναι αποδεκτό ότι οι άρρωστοι γιατρεύονταν από τον Ασκληπιό στα ιερά του κατά την εγκοίμηση (επιβεβαιώνεται από αναφορές γιατρών όπως ο Ρούφος και ο Γαληνός). Στα όνειρα που έβλεπαν εκεί, η ψυχή τους ερχόταν σε επαφή με εκείνες τις θεϊκές θεραπευτικές δυνάμεις που περιβάλλουν τον άνθρωπο και τον κόσμο χωρίς να γίνονται αντιληπτές.

Το γεγονός ότι ο Ασκληπιός εμφανιζόταν σε ασθενείς και τους γιάτρευε ο ίδιος ή τους έλεγε πώς να φροντίσουν την αρρώστια τους, δεν ήταν παράξενο για τον αρχαίο κόσμο. Οι μέθοδοι του θεού αυτού δεν έρχονταν σε αντίθεση προς την καθιερωμένη γνώση της εποχής. Απλά ενεργούσε ως θεός μέσα στα όρια ενός κόσμου που οι αρχαίοι αναγνώριζαν ως αληθινό.

Καλλιτεχνική αναπαράσταση

 από το εσωτερικό ασκληπιείου

Αναζητώντας τη θεραπευτική δύναμη της Ψυχής

Σε όλη αυτή την πορεία μπορούμε να αναγνωρίσουμε την ιερή-αρχετυπική προέλευση της Ιατρικής. Η καταγωγή της χάνεται βαθιά, σε πρώιμες εποχές, σε κόσμους υπερβατικούς, όπου κινούνται μεγάλες φωτεινές μορφές, καθοδηγητές και εκπαιδευτές για το ανθρώπινο γένος.

Ο ηλιακός Απόλλωνας είναι ο πνευματικός πατέρας, η πνευματική πηγή της θεραπείας. Μέσα από την καρδιά του μεταβιβάζει το θεραπευτικό ρεύμα στο γιο του Ασκληπιό, που λειτουργεί ως μεσολαβητής για τη διοχέτευσή του προς την ανθρωπότητα μέσω των Ασκληπιάδων. Ο Ασκληπιός είναι μια διευρυμένη οντότητα με διττή φύση· κινείται σε έναν κόσμο μεταξύ θεών και ανθρώπων.

Ανάμεσα στους μελετητές και εκφραστές της θεραπευτικής παράδοσης του Ασκληπιού ήταν και ο Ιπποκράτης, που εκπαιδεύτηκε στο ιερό της Κω, εξελίχθηκε σε μεγάλο Ασκληπιάδη και αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ιδρυτής της ιατρικής. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι γιατροί όλου του κόσμου ξεκινούν τη θητεία τους με τον «όρκο του Ιπποκράτη», ορκιζόμενοι στο θεό Απόλλωνα τον ιατρό και στο θεό Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και επικαλούμενοι τη μαρτυρία όλων των θεών.

Κατά την αρχαιότητα, ο τρόπος που οι άνθρωποι είχαν συλλάβει τους φυσικούς νόμους δεν ήταν τόσο άκαμπτος όσο ο σύγχρονος. Έγκυρες μαρτυρίες πιστοποιούσαν θαύματα και θεϊκές πράξεις που δεν μπορούν να ερμηνευτούν με τρόπο ορθολογικό, εφόσον προέρχονταν από κόσμους θεϊκούς που αδυνατεί να συλλάβει η ανθρώπινη διάνοια.

Στην ιατρική του αρχαίου κόσμου οι άνθρωποι συνήθιζαν να επικαλούνται τη θεϊκή βοήθεια· το θεωρούσαν όχι μόνον δικαίωμα αλλά και καθήκον τους, σε περιπτώσεις που η ανθρώπινη δύναμη αποδεικνυόταν ανήμπορη. Η θεϊκή και η ανθρώπινη γνώση και δράση, αν και διαφορετικής φύσης, δεν απέκλειαν η μία την άλλη και οι αρχαίοι Έλληνες γιατροί δεν εναντιώθηκαν ποτέ στη θρησκευτική ιατρική.

Η διαφωνία μεταξύ επιστήμης και θρησκείας που χαρακτηρίζει τα πνεύματα της εποχής μας ήταν τότε ξένη. Η συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου, που περιορίζεται στα στενά όρια του γήινου μικρόκοσμου, κάνει το φορτίο της ζωής να φαίνεται πιο βαρύ και οι πιθανότητές για μια υγιή, ισορροπημένη ζωή ελαττώνονται. Εάν όμως η ανθρωπότητα συνειδητοποιούσε την Απειροσύνη της ύπαρξης, τότε είναι σίγουρο πως θα ήταν περισσότερο ελεύθερη, δημιουργική και υγιής.

Ως άνθρωποι, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τη βαθύτερη προγονική μας σχέση με τους αρχαίους θεούς θεραπευτές, τη δύναμη και τη ζωντάνια που εκπορεύουν, έστω κι αν δεν γίνεται αντιληπτή. Η θεραπευτική δύναμη ενυπάρχει στη Φύση και σε ολόκληρη τη Δημιουργία, ενυπάρχει όμως και στους εσωτερικούς κόσμους της Ψυχής κάθε ανθρώπου, περιμένοντας την αφύπνισή της.

Βιβλιογραφία

• Κακριδής Θ. Ιωάννης, Ελληνική Μυθολογία, Οι Θεοί (τόμος 2), εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών, 1986

• Κερένυι Καρλ, Η Μυθολογία των Ελλήνων, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996

• Ρισπέν Ζαν, Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, τόμος 2, εκδόσεις Κουτσουμπός

• Decharme Paul, Ελληνική Μυθολογία, τόμος α΄, εκδόσεις Ιστορικών Βιβλίων

• Ο Ασκληπιός και οι Απαρχές της Ιατρικής, εκδόσεις Εξάντας, 1996

• Diel Paul, Ο Συμβολισμός στην Ελληνική Μυθολογία, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1980

• Farnell R. Lewis, Ασκληπιός - Διόσκoυρoι, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1997

• Παράκελσος Θεόφραστος, Ο Αλχημιστής Θεόφραστος Παράκελσος – Κείμενα, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1988

• Fortune Dion, Η Μυστική Καββάλα, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1986

• Agni Yoga Society, To Υπεργήινο-Η Εσωτερική Ζωή-Βιβλίο Πρώτο(1938), εκδόσεις Κέδρος, 1997

• Agni Yoga Society, To Υπεργήινο-Η Εσωτερική Ζωή-Βιβλίο Τέταρτο(1938), εκδόσεις Κέδρος, 2007

• Agni Yoga Society, Ωμ(1936), εκδόσεις Κέδρος, 2009

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (όρος: Ασκληπιός).

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρανδάκη (όροι: Ασκληπιός, Ασκληπιείο).

• Το Βήμα του Ασκληπιού, On-Line Περιοδικό, Τόμος 8ος, Τεύχος 4ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2009

Ιστοσελίδες:

• www.archive.gr

• www.livepedia.gr

Α. Μ.