Το «δαιμόνιο» του Σωκράτη

Οι θεωρητικές μελέτες των ιδεών της παραδοσιακής μύησης δεν αποσκοπούν απλώς στην απόκτηση πολυμάθειας, ή στην δημιουργία φιλοσόφων και ικανών συζητητών. Η εμβάθυνση στις πνευματικές αλήθειες έχει ως στόχο (έναν από τους πολλούς, γιατί υπάρχουν και άλλοι), την δυνατότητα της ρύθμισης της συμπεριφοράς μας και την τελειοποίησή μας, σε ηθικό επίπεδο. Όταν όμως αναφέρουμε τον όρο «ηθική», καθόλου δεν εννοούμε τους εθιμικούς ηθικούς κανόνες, της εκάστοτε κοινωνίας και της εκάστοτε εποχής. Η πραγματική ηθική είναι μάλλον η υπέρβαση αυτών των...

μηχανικών κανόνων. Η υπέρβασή τους προς την κατεύθυνση του ανώτερου εαυτού και όχι προς την κατεύθυνση των αχαλίνωτων ενστίκτων, του χωρίς όρια εγωισμού.

Η «ηθική» της κοινωνίας βασίζεται στην μηχανική τήρηση κανόνων και όσο περισσότερο αυτοί εσωτερικεύονται, τόσο καλύτερα εφαρμόζονται. Αν δεν εσωτερικευτούν αρκετά, υπάρχει και η αστυνομία. Η εσωτερίκευση αυτών των κανόνων δημιουργεί μια «κοινωνικής προέλευσης φωνή της συνείδησης», που επιφυλάσσει τις αντίστοιχες ενοχές στους παραβάτες των επιταγών της.

Η ρήξη με τους κοινωνικούς αυτούς κανόνες είναι η προϋπόθεση για την δημιουργία μιας ευκαιρίας συνειδητής και πραγματικής ηθικής. Ή μιας ευκαιρίας για την ηθική πτώση. Ο πραγματικά ηθικός άνθρωπος ακολουθεί την αληθινή φωνή της συνείδησής του και όχι τα κοινωνικά «πρέπει».

Δεν αποφεύγει όμως τους συμβιβασμούς, διότι έτσι προστατεύεται από πολλές περιττές συγκρούσεις με ανθρώπους χαμηλότερου συνειδησιακού επιπέδου, που αναστατώνονται όταν έρχονται σε επαφή με ταχύτερες δονήσεις. Ειδάλλως τον περιμένει ο σταυρός, ή το κώνειο, γιατί σε θέσεις ισχύος συνήθως βρίσκονται τέτοιοι άνθρωποι και όσοι κινούνται με ταχύτητα στον δρόμο της εξέλιξης, πρέπει να κρατούν την απαραίτητη μυστικότητα, να παίζουν και λίγο «θέατρο», προκειμένου να φυλάξουν τα νώτα τους.

Επειδή ο πραγματικά ηθικός άνθρωπος λειτουργεί συνειδητά, δεν μετανοεί για τις αποφάσεις του, δεν παλινδρομεί ανάμεσα σε διλήμματα, συνεπώς είναι «αδίστακτος», επειδή ακολουθεί τον ανώτερο εαυτό του χωρίς δισταγμούς. Αδίστακτος όμως μπορεί να είναι και ένας εγκληματίας, όταν έχει σβήσει από μέσα του την φωνή της πραγματικής του συνείδησης, ή έστω την εξωτερική ηθική της κοινωνίας, διότι ακολουθεί με την ίδια, ή πολύ συχνά με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, όχι τον ανώτερο εαυτό του, αλλά το τερατώδες και καταστροφικό εγώ του.

Η μύηση μας διδάσκει τους πρακτικούς τρόπους εξισορρόπησης των διάφορων λειτουργιών του όντος μας. Η ηθική πτώση πάντοτε προκαλείται από μια ανισορροπία μέσα μας. Κάποια ιδιότητα λείπει, ή βρίσκεται σε μεγαλύτερη αναλογία από την απαιτούμενη και αυτό έχει άμεσες συνέπειες στην ποιότητα του χαρακτήρα μας.

Φανταστείτε έναν άνθρωπο πολύ ενεργητικό. Αν δεν το προσέξει αυτό το χαρακτηριστικό, κινδυνεύει να το δει να εκφυλίζεται σε επιθετικότητα. Και η επιθετικότητα αυτή δεν μπορεί παρά να εξυπηρετήσει τον εγωισμό του και την επιβολή σε άλλους των κατώτερων ενστίκτων του. Αν όμως την επιθετικότητα αυτή την «μπολιάσει» με μια ποσότητα ανοχής και επιείκειας, τότε θα την δει να μετατρέπεται ευγενή ενεργητικότητα, καθώς και σε ικανότητα προστασίας του εαυτού του και των συνανθρώπων του.

Ανάμεσα στο ανώτερο εγώ, από την μια πλευρά και στο κατώτερο εγώ των ενστίκτων, αλλά και του εξωτερικού κόσμου - που ασκεί και αυτός μια επιρροή ενισχυτική προς την δράση του κατώτερου εγώ, διότι είναι ο κόσμος της πλάνης και της πτώσης, υπάρχει η συνειδητή προσωπικότητά μας. Εκεί παίζεται το παιχνίδι της ισορροπίας. Όλες οι λειτουργίες πρέπει να είναι ομαλά ανεπτυγμένες και να εκδηλώνουν τις θετικές τους όψεις, ώστε η προσωπικότητά μας να ανακαλύψει το «μαγικό κλειδί», που επιτρέπει το άνοιγμα των πυλών στις ανώτερες επήρειες, αλλά και να δώσει την απαραίτητη σημασία και σεβασμό στις εκκλήσεις για εκπλήρωση, που της απευθύνουν τα κατώτερα ένστικτα, το υποσυνείδητό της και η κοινωνία.

Ο καθημερινός μας εαυτός, η τρέχουσα συνειδητότητά μας, η προσωπικότητά μας, ο χαρακτήρας μας, είναι ο χώρος στον οποίο πρέπει να συναντηθούν οι πνευματικές ακτίνες του ανώτερου εαυτού μας και οι ανάγκες του κατώτερου. Αν καταφέρουμε να τα ισορροπήσουμε όλα αυτά, χωρίς εσωτερικές συγκρούσεις, τότε θα έχουμε επιτύχει την εκδήλωση της πραγματικής ηθικής, η οποία όμως συχνά φαντάζει σαν έλλειψη ηθικής, γιατί δεν συμμορφώνεται προς τους υπάρχοντες κανόνες της εκφυλισμένης κοινωνίας μας. Εξ’ ου και η ανάγκη της τήρησης του κανόνα της μυστικότητας.

Για να μπορέσει να εκδηλωθεί αυτή η ισορροπία, θα πρέπει οι δυνάμεις της προσωπικότητάς μας να λειτουργούν ομαλά, να έχουν ωριμάσει, να έχουν χειραφετηθεί από την υπνωτική επίδραση της κοινωνίας και των διάφορων «λαμπερών» επιδιώξεών της, διότι τα «πυροτεχνήματα» γοητεύουν μόνο τα παιδιά.

Την ισορροπία αυτή θα την νοιώσουμε να εκδηλώνεται μέσα μας σαν μια αίσθηση, που μπορούμε να την αποκαλέσουμε «φωνή της πραγματική συνείδησής μας», σε αντίθεση με την ψευτοφωνή της συνείδησής μας, που δεν είναι παρά η φωνή των ηθών και των εθίμων, ο φόβος του «τι θα πει ο κόσμος», ή ακόμα χειρότερα, οι μηχανισμοί της αυτοδικαιολόγησής μας.

Η πραγματική λοιπόν φωνή της συνείδησής μας, προερχόμενη από το άνω και εναρμονιζόμενη με μαεστρία με το κάτω, εκδηλώνεται σαν μια «αίσθηση». Δεν είναι ακριβώς συναίσθημα και σίγουρα δεν είναι διανοητικό συμπέρασμα ή οι κανόνες συμπεριφοράς. Εκδηλώνεται μέσα στην «καρδιά» και όχι στον νου. Έχω όμως την αίσθηση και αυτό το λέω με κάποια επιφύλαξη, ότι το σώμα είναι πολύ πιο κοντά στην ακτίνα που κατέρχεται από την «πνευματική καρδιά», από ότι ο νους.

Οι αντιδράσεις του σώματος έχουν μια ασυνήθιστη ειλικρίνεια, ενώ αυτές του νου μπορεί να χαρακτηρίζονται από απίστευτη πανουργία. Όταν δεν συμπαθούμε έναν άνθρωπο το σώμα μας π.χ. θα κάνει μια ασυναίσθητη κίνηση για να απομακρυνθεί από αυτόν, ο νους μας όμως μπορεί να αναπτύξει τις πιο ευφυείς δικαιολογίες που θα τις ζήλευε και ο μεγαλύτερος ψεύτης.

Αν καταφέρουμε να αναπτύξουμε και να εντοπίσουμε μέσα μας την «αίσθηση» αυτή (βρίσκεται στην περιοχή του στήθους και αντιστοιχεί στο Τιφερέτ, που αντιπροσωπεύει την «καρδιά», αντανάκλαση στην καθημερινή μας συνείδηση των επιθυμιών του ανώτερου εαυτού μας), τότε θα έχουμε στη διάθεσή μας ανά πάσα στιγμή έναν ανεκτίμητο σύμβουλο, ένα «δαιμόνιο», παρόμοιο με αυτό του Σωκράτη.