ΣΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΛΕΒΙΑΘΑΝ

Όλοι μας γνωρίζουμε την παροιμία που θέλει το μεγάλο ψάρι να τρώει το μικρό ψάρι. Αυτό όμως που νομίζετε ότι γνωρίζετε, δηλαδή πόσο μεγάλο μπορεί να είναι ένα ψάρι και τι όψη μπορεί να έχει, θα πρέπει να το αναθεωρήσετε. Αν νομίζετε ότι γνωρίζετε τον θαλάσσιο κόσμο από τα επιστημονικά βιβλία, τα ντοκιμαντέρ και τις προσωπικές σας εμπειρίες μην βιαστείτε να στοιχηματίσετε για την ανυπαρξία θαλασσίων “τεράτων” και ερπετών…

Πάρτε λοιπόν μια βαθιά ανάσα για να βουτήξουμε στο υγρό βασίλειο των “τεράτων”! Ας αρχίσουμε την κατάδυση μας στα τρίσβαθα δώματα του ανακτόρου του Ποσειδώνος, εκεί όπου ελλοχεύει ο Λεβιάθαν και οι σκοτεινοί ακόλουθοί του…

Μυθολογικές αναφορές

Οι μυθολογίες των αρχαίων λαών βρίθουν από αναφορές σε θαλάσσια “τέρατα”. Κατ’ αρχάς να συστήσουμε τον βασιλέα του είδους των, τον… Λεβιάθαν. Ένα βιβλικό θαλάσσιο κτήνος που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, στο απόκρυφο του Ενώχ αλλά και στο Ταλμούδ. Μεταφράζεται ως ελικοειδής. Έκτοτε έγινε συνώνυμο των θαλασσίων “τεράτων”. Κατά το απόκρυφο του Ενώχ ήταν θήλυς ο Λεβιάθαν! Βρίσκεται στη Μεσόγειο και τα νερά του Ιορδάνη ποταμού χύνονται στο στόμα του/της. Άλλοτε περιγράφεται ως κροκόδειλος και άλλοτε ως δράκος. Στην μυθολογία της Ουγκαρίτ (ελληνιστί Ευαγορίτιδος), πανάρχαιας πόλεως κοντά στην Λατάκεια της Συρίας, αντίστοιχο του/της Λεβιάθαν ήταν ένα επτακέφαλο θαλάσσιο ερπετό με το όνομα Λόταν, τέκνο του θεού της θάλασσας Γιαβ ή Γιαμ, το οποίο βρίσκεται σε διαρκή μάχη με τον Βάαλ Χαντάντ ή αλλιώς τον θεό του κεραυνού, που ταυτίζεται εν προκειμένω με τον κεραύνιο Δία. Σύμφωνα δε με τον μύθο στο τέλος νικά ο Βάαλ Χαντάντ. Λόταν ή Λοτανού ήταν και το όνομα που έδωσαν οι Αιγύπτιοι στον λαό των Ρετενού, που ταυτίζεται με την Χαναάν και την Συρία.

Προσδιόριζε δε όλη την περιοχή από την έρημο της Νεγκέβ μέχρι και τον ποταμό Ορώντη, ο οποίος διασχίζει τον Λίβανο, την Τουρκία, την Συρίακαι λεγόταν Δράκων ή και Τυφών. Σχετίζεται δε ο λαός του Λόταν ή και Λοτανού και με την ιστορία του Λωτ, ανηψιού του Αβραάμ. Συναφής με τον/την Λεβιάθαν είναι και ο θαλάσσιος δαίμονας Ραχάμπ, ένας δράκοντας των υδάτων, ένας δαιμονικός άγγελος της θάλασσας κατά την ταλμουδική και παλαιοδιαθηκική ιουδαϊκή παράδοση, που σχετίζεται άμεσα με την Ερυθρά θάλασσα και ετυμολογικά παραπέμπει στον θόρυβο και την ταραχή. Στην βαβυλωνιακή μυθολογία η Τιαμάτ (Tiamat) είναι η θεοποίηση της θάλασσας. Αν και δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αναφορά που να την περιγράφει ως τέρας, εντούτοις στο βαβυλωνιακό έπος της δημιουργίας Ενούμα Ελίς αναφέρεται ότι γέννησε ερπετά και δράκοντες.

Ο Οάννες ήταν μια ανθρωποϊχθυόμορφη θεότητα που κατά τον Βαβυλώνιο ιστορικό Βηρωσσό του 3ο π.Χ αιώνα, εμφανίσθηκε τα πανάρχαια χρόνια κάπου στον Περσικό κόλπο για να διδάξει στους ανθρώπους τέχνες και γράμματα. Ο Δαγών ήταν επίσης μια σημαίνουσα με ουρά ιχθύος σημιτική θεότητα που λατρευόταν από τους Αμορίτες της Ουγκαρίτ και από τους Φιλισταίους. Το δε βυζαντινό “Μέγα Ετυμολογικόν” του 9ου μ.Χ αιώνα τον ταυτίζει στην Φοινίκη με τον Κρόνο. Το νταγκόν (Dagon ή Δαγών) βέβαια παραπέμπει και στο “Δράκων”. Η Αταργάτις ή Δερκετώ (παρέβαλε δέρκω-δράκων-οξυ-δερκής) λατρευόταν στην Παλαιστίνη και ήταν γοργόνεια θεότητα, δηλαδή γυναίκα με ουρά ιχθύος.

Τα κράκεν είναι θρυλικά τέρατα, τα οποία αναφέρονται από τους λαούς της Νορβηγίας και της Ισλανδίας. Στην δε γερμανική γλώσσα με αυτή την λέξη αναφέρονται τα χταπόδια.

Στην νορβηγική μυθολογία το Γιέρμουνγκαντρ (Jörmunganr) ή Μίντγκερντζορμεν (Midgårdsormen) ή παγκόσμιο ερπετό ήταν ένα θαλάσσιο ερπετό τόσο μεγάλο που μπορούσε να τυλίξει ολόκληρο τον κόσμο. Λέγεται ότι η ράχη του έμοιαζε σαν σύμπλεγμα νησιών! Αναφέρεται και ως το μεσαίο παιδί του θεού Λόκι και της θεάς Ανγκρμπέντα (Angrboða). Σύμφωνα δε με την νεώτερη Έντα (ισλανδική συλλογή νορβηγικών μύθων στην πρώιμη νορβηγική γλώσσα ) ο Όντιν πήρε τα τρία παιδιά του Λόκι. Έριξε το Γιέρμουνγκαντρ στον μεγάλο ωκεανό που περιβάλει την Μίντγκαρντ (Μέση Γη). Το ερπετό τύλιξε όλη τη Γη και άρπαξε την ουρά του (Ουροβόρος Όφις) και έτσι απέκτησε το προσωνύμιο του παγκόσμιου ή Μεσογαίου Ερπετού. Αντίπαλος του είναι ο θεός Θωρ.

Το Ίκου Τούρσο (Iku-Turso) είναι ένα μοχθηρό τέρας της φινλανδικής μυθολογίας. Τούρσας βέβαια στα φινλανδικά σημαίνει χταπόδι. Περιγράφεται σαν αυτό που ζει στην άκρη του κόσμου. Ήταν χιλιοκέφαλο και χιλιοκέρατο. Γενικά η σκανδιναβική μυθολογία βρίθει από περιγραφές τεράτων.

Στον ινδουισμό αναφέρεται ένα πλάσμα του θρύλου μεγάλο σαν φάλαινα, το ψάρι του ουρανίου τόξου το οποίο έφαγε τον Βούδα. Τα κόκκινα του λέπια ήταν φτιαγμένα από φωτιά, τα γαλάζια του από πάγο και τα κίτρινά του απαστράπτοντα.

Το Γιακουμάμα (Yakumama) της Νοτίου Αμερικής, πιστευόταν από τους Ινδιάνους των τοπικών φυλών ότι είναι ένα τεράστιο θαλάσσιο τέρας που κατοικεί στο στόμιο του Αμαζονίου ποταμού και στις πέριξ λίμνες.

Στην αζτέκικη μυθολογία το Τσιπάκτλι (Cipactli) ήταν ένα βίαιο και πρωτόγονο μισό-κροκόδειλος μισό-ψάρι τέρας. Και η δική μας μυθολογία όμως σφύζει από θαλάσσια, ημιανθρώπινα στις περισσότερες εκ των περιπτώσεων, τέρατα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τα δύο σταλμένα κήτη από τον Ποσειδώνα, το ένα στην Τρωάδα και το άλλο στην Αιθιοπία, τις τρεις γοργόνες, Σθενώ, ή Ασθενώ, την Ευρυάλη και την Μέδουσα, τον με ουρά δελφινιού και με οδόντες θηρίου σαλπιστή του Ποσειδώνος Τρίτωνα, τον με ουρά ψαριού Πρωτέα, την πολυκέφαλη και με ουρά δράκοντα Σκύλλα, την Χάρυβδη κ.α. Θα μπορούσαμε να απαριθμήσουμε δεκάδες θαλασσίων τεράτων στις διάφορες μυθολογίες. H πίστη στα θαλάσσια τέρατα φαίνεται ότι είναι μια κοινή μυθική συνιστώσα των λαών της υφηλίου. Είναι όμως μόνο μυθική ή μήπως και… ιστορική;

Ιστορικές μαρτυρίες και αποτυπώσεις

O Πλίνιος ο πρεσβύτερος (23μ.Χ – 79 μ.Χ) περιγράφει γιγαντιαία χταπόδια στο έργο του φυσική ιστορία (Naturalis Historia). Ο Αβιηνός (Avienus) ένας Λατίνος συγγραφέας του 4ου μ.Χ αιώνος στο έργο του “Θαλάσσιες Ακτές” (Ora Maritima) αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ο Αμίλκας (λατ. Himilco) ένας Καρχηδόνιος εξερευνητής και θαλασσοπόρος του 5ου αιώνα π.Χ είδε “..τέρατα στα βαθιά και θηρία να κολυμπούν μεταξύ των αργών και νωθρών σερνόμενων πλοίων”. Στο έργο ‘’ Bestiaire d’Amour ‘’ του Richard Fournival του 10ου μ.Χ αιώνα απεικονίζονται δύο ναύτες στη ράχη μιας φάλαινας μεγάλης σαν νησί. O δε Χριστόφορος Κολόμβος είχε ισχυρισθεί ότι κατά το ταξίδι του στον Νέο Κόσμο είχε δει γοργόνες! Πιο συγκεκριμένα, σταχυολογώντας τις πιο αξιόπιστες μαρτυρίες ανά αιώνα, έχουμε:

1500-1600

Θαλάσσια τέρατα εμφανίζονται στην Carta Μarina (Xάρτης της θάλασσας), στον αρχαιότερο χάρτη των βορείων χωρών, του 1539 στη Βενετία. To 1546 στη Δανία εμφανίζεται ο “θαλάσσιος μοναχός”, ένα παράξενο ζώο της θάλασσας, που μερικοί το ταυτίζουν με ένα ανθρωπόμορφο είδος σαλαχιού, τον τελχίνα, ενώ άλλοι με γιγαντιαίο καλαμάρι. Παρουσιάστηκε στο έργο Ιστορία Ζώων (Historia Animalium) του Σουηδού φυσιοδίφη Κόνραντ Γκέζνερ. Σε αυτό αναφέρεται και η εμφάνιση ενός παρόμοιου όντος στην εκβολή του ποταμού της βορείου Σκωτίας Φόρθ (Forth) από τον χριστιανό φιλόσοφο του 6ου μ.Χ αιώνα Βοήθιο. Το 1555 ο Σουηδός κληρικός και συγγραφέας της Carta Marina Oλάους Μάγκνους στο έργο του Ιστορία των βορείων λαών περιγράφει ένα τεράστιο θαλάσσιο ερπετό κοντά στο Μπέργκεν της Νορβηγίας. To 1558 o Kόνραντ Γκέζνερ στο έργο του De Piscium et Aquatilium Animantum Natura περιγράφει γενειοφόρα κητοειδή. Το 1570 ο Ορτέλιους στο Theatrum Orbis Terrarum δείχνει χάρτη της Ισλανδίας με θαλάσσια τέρατα.

1600-1700

Η πρώτη αναφορά για θαλάσσιο ερπετό από την Αμερική έρχεται από το ακρωτήριο Αν της Μασαχουσέτης το 1639. Το 1662 ο Κάσπαρ Σοτ,συνεργάτης του εμβριθούς Ιησουίτη Αθανάσιου Κίρχερ, στο “Παράξενη Φύση” (Physica Curiosa) παρουσιάζει θαλάσσια τέρατα, μεταξύ των οποίων και “θαλάσσιο μοναχό”. To 1694 o Pierre Pomet στην “Γενική Ιστορία των Φαρμάκων” (Histoire Générale Des Drogues) παρουσιάζει μία μονόκερω φάλαινα.

 

1700-1800

Το 1734, ο Χανς Έγκεντε, ένας Νορβηγός Λουθηρανός ιεραπόστολος στη Γροιλανδία παρατήρησε ένα μεγάλο θαλάσσιο ερπετό στην νότια ακτή της Γροιλανδίας. Το ίδιο έτος ο Ολλανδός Φαρμακοποιός και Ζωολόγος Albertus Seba στον “Θησαυρό” (Thesaurus) παρουσίασε μια επτακέφαλη ύδρα, για την οποία υπήρξαν αξιόπιστες μαρτυρίες. Το 1755 ο Δανός ιστορικός και επίσκοπος Έρικ Ποντοπίνταν στο έργο του Φυσική Ιστορία της Νορβηγίας αναφέρει θαλάσσιο ερπετό με χαίτη.

1800-1900

Τα θαλάσσια ερπετά στις όχθες του Gloucester και του Maine της νοτιοδυτικής Αγγλίας το 1817. Το 1848 το πλήρωμα του πλοίου Δαίδαλος παρατήρησε και αυτό θαλάσσιο ερπετό στην Αγία Ελένη στο νότιο Ατλαντικό και ήταν 20 μέτρων μήκους.

Όμως οι παρατηρήσεις και οι θεάσεις δεν αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο των περασμένων αιώνων αλλά και της σύγχρονης εποχής.

http://greeknation.blogspot.it/