Wikileaks: Υπόγειος πόλεμος για τα κοιτάσματα του Αιγαίου

Τα απόρρητα τηλεγραφήματα για τις επαφές των ΗΠΑ με την Τουρκία σχετικά με τις ελληνικές αντιδράσεις στις απόπειρες της Αγκυρας να διεξαγάγει έρευνες για πετρέλαιο

Μια νέα εφαρμογή πληροφορικής που δίνει τη δυνατότητα να ψάξει κανείς αποχαρακτηρισμένα τηλεγραφήματα αμερικανικών πρεσβειών από τη δεκαετία του 1970 με τρόπο που μέχρι σήμερα δεν ήταν εφικτός ανέπτυξε το Wikileaks (www. wikileaks.org)…

«ΤΑ ΝΕΑ», μαζί με το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, το Associated Press στη Μεγάλη Βρετανία, το ιταλικό περιοδικό «L’Espresso», την αυστραλιανή εφημερίδα «The Age», τη μεξικανική «La Jornada» και άλλα εννέα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανά τον κόσμο είχαν πρόσβαση στην εφαρμογή και στα τηλεγραφήματα τον τελευταίο μήνα για την αναζήτηση των καλύτερων ιστοριών που βρίσκονται κρυμμένες σε περισσότερα από 1,7 εκατομμύρια διπλωματικά έγγραφα.

Σύμφωνα με τους ανθρώπους του Wikileaks, το πρότζεκτ Public Library of US Diplomacy (PlusD) «έχει σκοπό την καλύτερη πρόσβαση του κοινού στις αμερικανικές κυβερνητικές πληροφορίες».

Επίσης, όπως υποστηρίζει η οργάνωση, «γίνεται για τη διατήρηση της ιστορικής αλήθειας» καθώς έχουν υπάρξει περιπτώσεις κατά τις οποίες διπλωματικά έγγραφα των ΗΠΑ που ήταν αποχαρακτηρισμένα βρέθηκαν να επαναχαρακτηρίζονται ως απόρρητα.

«Ουσιαστικά εξαφανίζονται σιωπηρά από εκεί που μπορούσε κανείς να τα βρει – τα ηλεκτρονικά από τις online βάσεις δεδομένων, τα έντυπα από τις βιβλιοθήκες.

Υπήρξε ένα μεγάλο σκάνδαλο με έγγραφα για πυρηνικά όπλα στα οποία πιάστηκαν να κάνουν τον επαναχαρακτηρισμό παρά το γεγονός ότι το προηγούμενο χρονικό διάστημα ήταν αποχαρακτηρισμένα» αναφέρει συνεργάτης του Wikileaks.

Η ίδια πηγή επισημαίνει ότι επαναχαρακτηρισμοί μπορεί να έχουν επιχειρηθεί σε ικανό αριθμό περιπτώσεων αλλά είναι αδύνατο να βρει κανείς ακριβώς σε πόσες και σε ποιες, αφού τα τηλεγραφήματα που αποχαρακτηρίζονται «απελευθερώνονται» από την αμερικανική κυβέρνηση σε έναν ιστότοπο που είναι πολύ δύσκολο να ψάξει κανείς.

Με τη νέα εφαρμογή του Wikileaks οι αναζητήσεις στα τηλεγραφήματα μπορούν να γίνονται δίνοντας συγκεκριμένες ημερομηνίες ή χρονικά διαστήματα ή με βάση παραλήπτη ή αποστολέα ή ανάλογα με το αν η αρχική ή η σημερινή τους διαβάθμιση είναι απόρρητη ή εμπιστευτική.

Και το σημαντικότερο: μπορεί να ψάξει κανείς ανάλογα με την κίνηση των τηλεγραφημάτων ανά γεωγραφική περιοχή και θέμα – που σημαίνει ότι επιλέγοντας στο ανάλογο πεδίο τους όρους «GR» και «CY» μπορεί να βρει όλα τα διπλωματικά έγγραφα που αφορούν την Ελλάδα και την Κύπρο.

Σημειώνεται ότι για την περίοδο 1973-1976 τα τηλεγραφήματα που αφορούν τη χώρα μας φτάνουν τα 19.910 και την Κύπρο τα 11.189.

Θερμά επεισόδια μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας προκαλούσε η πλεύση ερευνητικών σκαφών στο Αιγαίο από τη δεκαετία του ’70.

«ΤΑ ΝΕΑ», αξιοποιώντας τη νέα εφαρμογή του Wikileaks, εντόπισαν αμερικανικά τηλεγραφήματα που αποκαλύπτουν το διπλωματικό παρασκήνιο των ερευνών των σκαφών «Τσανταρλί» το 1974 και «Σισμίκ» το 1976.

Σήμερα, η ιστορία επαναλαμβάνεται, αφού η Τουρκία προτίθεται να διεξαγάγει έρευνες για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο με το σκάφος «Μπαρμπαρόσα».

Αμερικανοί διπλωμάτες έπειτα από συναντήσεις με τούρκους αξιωματούχους τον Ιούνιο του 1974 διέδιδαν το μήνυμα ότι οι Ελληνες ήθελαν να φοβίσουν τις ξένες εταιρείες ώστε να μην προχωρήσουν σε έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο, σύμφωνα με τηλεγραφήματα που εντόπισε η νέα εφαρμογή αναζήτησης του Wikileaks.

Η Ελλάδα διαμαρτυρήθηκε για την ενδεχόμενη συνεργασία των Αμερικανών με την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου – ενέργεια που τελικά χρησιμοποιήθηκε υπέρ της Τουρκίας παρά το γεγονός ότι η ένταση είχε προκληθεί από έρευνες τουρκικού σκάφους.

Στις 17 Ιουνίου 1974 ένα εμπιστευτικό πολυσέλιδο έγγραφο (1974ANKARA04379) εστάλη από τον αμερικανό πρεσβευτή στην Αγκυρα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και τον ΟΗΕ, τις πρεσβείες σε Αθήνα, Λευκωσία, Λονδίνο, τα προξενεία Σμύρνης, Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινούπολης, αλλά και προς πλήθος άλλων αποδεκτών κυρίως από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, στην Ευρώπη, τον 6ο Στόλο καθώς και στις μυστικές υπηρεσίες.

Οπως διαπιστώθηκε κατά την ερευνητική συνεργασία των «ΝΕΩΝ» με το Wikileaks, σπανίως συναντώνται τηλεγραφήματα με τόσο πολλούς αποδέκτες.

Το διάβημα. Στο εν λόγω έγγραφο περιγραφόταν η συνάντηση του γενικού διευθυντή του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Σοϊζάλ με στέλεχος της πρεσβείας στην Αγκυρα, κατά την οποία οι Αμερικανοί παρέλαβαν το διάβημα διαμαρτυρίας της Ελλάδας για τις έρευνες του τουρκικού ωκεανογραφικού σκάφους «Τσανταρλί» στο Αιγαίο.

«Πιθανώς, το ελληνικό διάβημα στόχευε στο να “τρομάξει” όποιες ξένες εταιρείες εξετάζουν το ενδεχόμενο να αναλάβουν έρευνες για λογαριασμό της Τουρκίας», έγραφε στο τηλεγράφημα ο πρεσβευτής Μάκομπερ.

Οι ΗΠΑ παρακολουθούσαν στενά την κατάσταση ήδη από τα τέλη του προηγούμενου μήνα. Στα στοιχεία εμπιστευτικού τηλεγραφήματος (1974ANKARA04216) φαίνεται ότι οι έρευνες για πετρέλαιο στο Αιγαίο αντιμετωπίζονταν από τις ΗΠΑ ως «αξιώσεις συνόρων και κυριαρχίας».

Μερικές ώρες αργότερα το «Τσανταρλί» έβγαινε από τα Στενά του Βοσπόρου για να εξερευνήσει τα πετρώματα της υφαλοκρηπίδας.

Ταυτόχρονα από πηγές του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού διέρρεε σε ξένα μέσα ότι το πρωί απέπλευσε από τον Ναύσταθμο του Μαρμαρά μικρός στόλος καταδρομικών – τέσσερα υποβρύχια, εννέα ναρκαλιευτικά και κανονιοφόροι.

Την ίδια ημέρα, εμπιστευτικό τηλεγράφημα από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ (1974STATE112403) αναφέρεται στα συμβόλαια της εταιρείας Geophysical Services Inc., θυγατρικής του αμερικανικού κολοσσού Texas Instruments o οποίος προμήθευε με εξοπλισμό την τουρκική εταιρεία πετρελαίου TPAO.

Σε ερωτήσεις αμερικανού διπλωμάτη σχετικά με το αν η θυγατρική είχε υπογράψει συμβόλαιο για εξερεύνηση αμφισβητούμενων περιοχών του Αιγαίου και αν γνώριζαν για τη διαμάχη μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, εκπρόσωπος της εταιρείας απάντησε ότι η GSI δεν επιθυμούσε να βρεθεί ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα κράτη.

Οπως αποκαλύπτεται στο σχετικό τηλεγράφημα, η GSI δεν θα συμμετείχε με δικό της πλοίο αλλά θα παρείχε το τεχνικό προσωπικό σε εξερευνητικό τουρκικό σκάφος.

ΠΙΕΣΕΙΣ.

Στις 30 Μαΐου ο γενικός γραμματέας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών κ. Βλάχος, ενημέρωσε την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα ότι εντοπίστηκαν δύο σκάφη, τα οποία συνοδεύονταν από πλοία του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού, να κατευθύνονται προς τις αμφισβητούμενες περιοχές.

Στις 4 Ιουνίου ανακοινώθηκε ότι οι έρευνες του «Τσανταρλί» ολοκληρώθηκαν.

Οπως αποκαλύπτεται στο τηλεγράφημα 1974ANKARA04566, η Τουρκία άσκησε πιέσεις στους Αμερικανούς στις 12 Ιουνίου κατά τη συνάντηση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών με τον πρεσβευτή Μάκομπερ.

Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε ότι η θέση των ΗΠΑ να εκδώσει οδηγία προς τις αμερικανικές εταιρείες να παύσουν τα εξερευνητικά προγράμματα σε αμφισβητούμενες περιοχές έβλαπτε τα συμφέροντα της Τουρκίας, αφού η Ελλάδα είχε ήδη διεξαγάγει έρευνες.

Το παρασκήνιο του Σισμίκ

Αθήνα, 6 Αυγούστου 1976. Ηταν η ώρα του δείπνου. Υστερα από ενενήντα λεπτά συνομιλιών ο ολλανδός υπουργός Εξωτερικών Βαν Ντερ Στουλ καθόταν στο ίδιο τραπέζι με τον ομόλογό του Δημήτριο Μπίτσιο και τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Τότε έφτασε η πληροφορία ότι το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Σισμίκ» έπλεε σε ελληνικά ύδατα.

Η ατμόσφαιρα στο τραπέζι φορτίστηκε.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είπε ότι η Ελλάδα θα αναγκαστεί να «δράσει» εφόσον οι Τούρκοι «εμμείνουν στις προκλήσεις τους».

Καραμανλής και Βαν Ντερ Στουλ

Η προγραμματισμένη για το Σαββατοκύριακο κρουαζιέρα Καραμανλή και Βαν Ντερ Στουλ ακυρώθηκε. Θα ακολουθούσε ένας τεταμένος μήνας διπλωματικών παρεμβάσεων, ακραίας ρητορικής και πρωτοσέλιδων εφημερίδων που έφερναν τις δύο χώρες στο χείλος πολεμικής σύρραξης. Οι λεπτομέρειες εκείνου του δείπνου δεν διέρρευσαν ποτέ στον Τύπο.

ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ.

Ντε Χουπ Σέφερ

Ο πολιτικός διευθυντής του ολλανδικού υπουργείου Εξωτερικών Ντε Χουπ Σέφερ επικοινώνησε την επομένη με αξιωματούχο στην Ουάσιγκτον.

Η ολλανδική αντιπροσωπεία θεώρησε την ακύρωση της κρουαζιέρας ως ένδειξη κλιμάκωσης της έντασης.

Μάλιστα, σύμφωνα με το τηλεγράφημα (1976STATE196852) μετέφερε και στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το παρασκήνιο των συζητήσεων και ζήτησε την παρέμβαση και των Αμερικανών για ειρηνικό συμβιβασμό Τουρκίας – Ελλάδας.

Η αγωνία των Ολλανδών εξηγείται και από δημοσίευμα των «ΝΕΩΝ» λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Αυγούστου, σύμφωνα με το οποίο η αγγλοολλανδική εταιρεία Shell πήρε άδεια από την Τουρκία για έρευνες εντοπισμού πετρελαίου σε μια περιοχή 1.000 χιλιομέτρων (από τη Σμύρνη έως το Νότιο Αιγαίο).

Οι ΗΠΑ πάντως δεν περίμεναν την παρακίνηση των Ολλανδών για να ασχοληθούν με το «Σισμίκ».

Πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα Γουίλιαμ Μάκομπερ

Στις 3 Αυγούστου ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγκυρα Γουίλιαμ Μάκομπερ συνάντησε τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών Ιχσάν Τσαγλαγιανγκίλ.

Οπως γράφει ο Μάκομπερ σε τηλεγράφημά του προς την Ουάσιγκτον (1976ANKARA05940), προσπάθησε να κατευνάσει τον τούρκο υπουργό λέγοντάς του ότι «θα ήταν πιο λογικό η Τουρκία, ως μεγαλύτερη και πιο ισχυρή χώρα από ό,τι η Ελλάδα, να πάρει πρωτοβουλία διαλόγου».

Ο Τσαγλαγιανγκίλ ζήτησε οι ΗΠΑ και οι άλλοι σύμμαχοι «να σταματήσουν να συμπεριφέρονται στην Ελλάδα σαν να είναι κακομαθημένο παιδί».

Ο Μάκομπερ τον προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε σύγκρουση θα πάγωνε για πολλά χρόνια την έγκριση της αμυντικής συνεργασίας Τουρκίας – ΗΠΑ από το αμερικανικό Κογκρέσο.

Ολο τον Αύγουστο του ’76 οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν στενά την πορεία του «Σισμίκ» στις θάλασσες. Από τις αρχές του ’70 άλλωστε διεξήγαν έρευνες και γεωτρήσεις αμερικανικές εταιρείες πετρελαιοειδών όπως η Texaco, η Chevron, η Conoco.

Μάλιστα σε διαμαρτυρίες των Τούρκων για τις γεωτρήσεις στη Θάσο ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αγκυρα Μάκομπερ σημείωσε σε τηλεγράφημά του (1976ATHENS08194) ότι η αμερικανική εταιρεία που ανέλαβε τις εργασίες κινούνταν αυστηρά σε ελληνικά χωρικά ύδατα.

Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ.

Οσο εξελισσόταν η υπόθεση του «Σισμίκ» ο Μάκομπερ ενημέρωνε την Ουάσιγκτον για τα τουρκικά δημοσιεύματα και με τηλεγράφημά του στις 12 Αυγούστου (1976ANKARA06198) ζήτησε την προσοχή των ΗΠΑ για τις τουρκικές κινήσεις και το ταξίδι του διοικητή του τουρκικού στόλου, ναυάρχου Χίλμι Φιράτ, από την Αγκυρα στη Σμύρνη.

Στο λιμάνι της πόλης κατέπλευσε λίγες ημέρες αργότερα το «Σισμίκ».

Παράλληλα η Ελλάδα είχε προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ζητώντας τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

Καρανίκας Χάρης, Γιάννης Παπαδόπουλος

πηγη